OLASILIK ve OLANAK

Beklenmedik olaylar gizleneni görünür yapar, çoğu kez. Fakat; bilinmeyeni bilinir kılmaz. Çünkü; bilinmeyen her zaman bir başka biçimde gizlenmeyi başarır. Bu başarının nedeni, büyük ölçüde,  algıların dışına çıkılmayışıdır. Olayların ‘beklenir’ olmaması da, aslında, ‘bekleyen’in düşüncelerindeki olasılıkların sınırlı oluşundandır. Çağcıl (modern) yaşamın niteliklerinden biri de budur: Kafamızdaki olasılıkların sınırlılığı. Teknolojik kolaylıklar insanların yetilerini geliştirip düşlemlerini genişletebilir. Ama arka düzlem değişmez.    Arka düzlemde pürüzler, girintiler, yollar vardır. Bunların konumları çoğu kez değişmez, değiştiğinde de düzlemin dışına çıkmaz. İşte bu nedenle, çağcıl toplumun yelpazesindeki tüm renkler ve tonları için öncesi bellidir, sonrası da olsa olsa bir ton, belki de bir kaç renk öteye sıçramaktır.    Yelpazenin bir renginde olmak zorunluluğu elbette bilinen her çağda, her toplumda vardır. ‘Kapalı’ olduğu söylenen    toplumlarda daha yoğun bir basınç olduğu içi

Nicolas Gisin’in, 2019 yılının sonlarından başlayarak, klâsik fiziğin gerekirci (deterministik) olmadığının matematiksel açıdan açıklamasını içeren çalışmalarında [1-4], zaman kavramının bir yanılsama olmadığının da temeli atılmakta. Evet, zaman akıp gider. ‘Şimdi’ vardır ve parçalara ayrılması olanaksıza yakın zorlukta, ağdalı (viskoz) bir sıvı gibidir.   Bu görüşü destekleyen kuram; kara deliklerle ilgili çalışmalar ve ortam sıcaklığında (fakat arzın merkezindekine eşit basınçta) süper iletkenlik özelliği olan malzemenin oluşturulmasından sonra, 2020 yılında fizik alanındaki en önemli gelişme olarak yorumlanmakta [5]. Bilimsel kuramın insan bilgisini sınırlayıp sınırlamadığı tartışmasını, sonsuza kadar kendi içlerinde gizlenmiş fiziksel değişkenlerin olup olmadığı sorusu ile özdeşleştiren Gisin [3]; gerçel (reel) sayıların, fiziksel anlamda gerçek değil, klâsik fiziğin gizlenmiş değişkenleri olduklarını, bu sayıların virgülden sonra sonsuz sayıdaki basamaklarının rastlantısallık (ran